Dünya’dan baktığımızda her zaman Ay’ın aynı yüzünü görürüz ve bunun nedeni, doğal uydumuzun kendi etrafında dönüşü ve Dünya’nın etrafında dönüşü ile aynı zamanı almasıdır.
Dünya’nın doğal uydusu olan Ay, her zaman merak uyandıran bir özelliğe sahiptir.
Ayın Karanlık Yüzü
Geceden geceye, hangi mevsimden ve hangi yarımküreden gözlemlediğimiz fark etmeksizin Ay bize hep aynı yüzünü gösterir. Esrarengiz bir olgu mu? Aslında değil, çünkü sadece dönme periyodunun kendi devir periyoduna eşit olması, yani 27 günden biraz fazla olması gerçeğinden kaynaklanıyor. Başka bir deyişle, Ay kendi etrafında ve aynı zamanda Dünya’nın etrafında senkronize bir şekilde döner.
Ay’ın karanlık yüzünü doğrudan gözlemleyebilen ilk insanlar, 1968’de Ay’ın çevresini dolaşan Apollo 8 mürettebatıydı.
Rotasyon ve Devir Dönemleri
Tesadüf gibi görünen şeyin aslında fiziksel bir açıklaması vardır. Dönme ve dönme periyotları arasındaki bu senkronizasyon, Dünya-Ay çifti içinde hareket eden gelgit kuvvetlerinin sonucudur.
Milyonlarca yıl önce, Ay kendi etrafında Dünya’nın etrafında olduğundan daha hızlı dönüyordu. Yavaş yavaş, gelgit kuvvetleri dönme hareketini bir denge noktasına ulaşana ve dönme hareketiyle aynı periyoda sahip olana kadar yavaşlattı.
Aşırı ısı ve yer çekimindeki değişiklikler
Ay çalışmaları ve araştırmalarının baş yazarı Matt Jones, Güney Kutbu nasıl oluşmuşsa oluşsun, ısı üreten bu elementleri yakın tarafta yoğunlaştırdığını vurguluyor. Araştırmacılara göre bu aşırı ısı; potasyum, fosfor ve toryum gibi ısı üreten elementlerin konsantrasyonuna yol açtı.
Bugüne kadar bilim adamlarının görünür taraftan ay kaya örneklerinde bulduğu bileşim tam olarak budur. Öte yandan Ay’ın bu yüzünün daha fazla tepki vermesinin nedeni ise yerçekimindeki ufak değişikliklerden kaynaklanıyordu.
Araştırmacıların incelediği tüm senaryolarda, güney yarımkürenin üst mantosu ısınarak kuzey yarımküreye doğru akmaya başladı ve böylece yakın taraf boyunca ilerledi. Böylece daha yoğun ve ağır bir bölge oluşturdu.
Bu sırada Ay’ın uzak tarafındaki üst manto, aynı malzemeyi aynı şekilde dağıtamayacak kadar soğuk kaldı. Bu fark, Ay’ın her iki tarafında gözlenen asimetriyi oluşturmuş olabilir.
