Bu ayın başlarında, evrenin derinliklerinden gelen bir ışık huzmesi dünyaya ulaştı ve NASA’nın yörüngesindeki birkaç uydunun geçici olarak kör olmasına neden oldu.
Saatler içinde, dünyanın dört bir yanındaki düzinelerce teleskop patlamanın kaynağına işaret ederek bugüne kadarki en güçlü gama ışını patlaması olayının, GRB 221009A’nın keşfini doğruladı.
Gama Işını Patlamaları (GRB’ler), evrendeki (Big Bang dışında) bilinen en enerjik patlama türleridir ve nadir olmayan bir sıklıkta meydana gelirler.
Gama ışını patlaması yalnızca birkaç milisaniye için yanarsa, bir nötron yıldızı çarpışması tarafından tetiklenebilir; ışık birkaç dakika sürerse, bir süpernova patlamasından yeni doğmuş bir kara deliği temsil ediyor olabilir.
Bu yıl 9 Ekim’de Fermi Gama Işını Uzay Teleskobu ve Neil Grylls Swift Gözlemevi tarafından “BOAT” lakaplı gama ışını patlaması olayı GRB 221009A keşfedildi ve bu olay gökbilimcilerin daha da ilgisini çekti.
Fotonları, yaklaşık 10 dakika boyunca birkaç NASA uydusunu bombaladı ve bu ulaşan fotonlar, şimdiye kadar ölçülen herhangi bir fotondan daha fazla enerji (en az 18 TeV) taşıdı.
Bazıları, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı tarafından üretilen en enerjik parçacıklardan (13 TeV) bile 2 kat daha enerjiktir.
Patlamadan sonraki kıvılcım (gama ışınlarının kozmik tozla etkileşimi) de olağandışıydı ve GRB221009A toz tarafından engellenen bir galaksiden gelmesine rağmen, patlama Dünya’nın atmosferini iyonize edecek ve uzun dalga radyo iletişimini bozacak kadar güçlüydü.
Gökbilimciler sonunda GRB221009A’nın kaynağının Dünya’dan yaklaşık 2,4 milyar ışıkyılı uzaklıkta olduğunu ve en az 50 teleskopun şu anda olayın tüm dalga boylarını gözlemlediğini, büyük olasılıkla güneşin kütlesinin 30 katı büyük bir yıldızın çökmesinden kaynaklandığını buldular.
Gökbilimciler, önümüzdeki haftalarda “tüm hızıyla” olması beklenen GRB221009A olayını üreten süpernova patlamasının ilk işaretlerini şimdiden görmeye başladılar.
Ancak patlamanın kaynağı gökyüzünde güneşin hemen arkasında bulunuyor ve gelecek yıl Şubat ayında GRB 221009A güneşin diğer tarafından ortaya çıkana kadar ayrıntılı olarak gözlemlenemeyebilir.
Ekip, süpernova patlamasının altın gibi ağır elementleri sentezleyip sentezlemediğini doğrulamak istiyor ve önümüzdeki birkaç ay içinde GRB 221009A’yı birden fazla dalga boyunda gözlemlemek, kökeninin sırrını çözmenin anahtarı olabilir.
